Açıklama

SOFYA BİLGELİK TANRIÇASI

Efes, İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunan antik çağın en önemli uygarlık merkezlerinden birisidir. Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan Efes,  farklı kültürlerin bir arada harmanlandığı çağının çok ötesinde bir Akdeniz liman kentiydi. Dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen Artemis Tapınağı Efes Antik Kentinin en dikkat çekici figürlerinden birisidir. Atina’daki Parthenon Tapınağı dahil, Helenistik dönemin en büyük başyapıtlarından biri olan Artemis Tapınağı, tamamen mermerden inşa edilmiştir. Antik dünyanın üçüncü en büyük kütüphanesi olan Celsus Kütüphanesi, Efes Antik Kenti’de bulunan bir diğer önemli başyapıtlardan birisidir. Kütüphanenin ön cephesinde her biri bir düşünceyi temsil eden  4 ayrı kadın heykel bulunmaktadır.  Bu heykeller; Bilgelik (Sophia), Bilgi (Episteme), Akıl (Ennoia) ve Erdemi (Arete) simgelemektedir.

Özellikle, bilgeliği temsil eden Sofya Heykeli birçok anlam ve gizemi bünyesinde barındırmaktadır. Helenistik felsefesinin ana fikrini oluşturan Sofya figürü, İncil dahil birçok din ve düşünce akımı refaranslarında yer almaktadır. Sofya, Gnostiklerin yanı sıra Neopagan, Yeni Çağ ve Tanrıça düşüncesini benimseyen gruplar tarafından ‘bilgelik’ sıfatıyla onurlandırılmıştır.  Ortodox ve Roma Katolik Hristiyan gruplarının  yanı sıra Eski Ahitte Sofya, üçleme inancında(teslis) kutsal ruh kavramı ile bağdaştırılmıştır. Yahudi-Hıristiyan mistisizminde Sofya, gerçek gücünün kaynağı olan Tanrı’nın kadın ruhu olarak görülmüş ve benimsenmiştir. Bilgelik ve Kader Tanrıçası olarak, görülen Sofya kaynaklarda, Siyah Tanrıça, İlahi Kadın, Tanrı’nın Annesi, Yaratılışın Annesi, Yehova’nın Eşi ve Asistanı gibi farklı şekillerde isimlendirilmiş ve tasvir edilmiştir. Sophia inancı, erkek egemenliğine dayalı Batı kiliselerinde kabul görmemiş ama Ana tanrıçalık kültünün ortaya çıktığı topraklar olan Anadolu’da yürekten benimsenmiştir. Doğu Hıristiyanları ise, Sofya’ya tutkuyla bağlanmış ve bir iddiaya göre, İstanbul’daki en büyük tapınakları olan Ayasofya’ya onun adını vermişlerdir